<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/asli-tugce-sozdinler-46359726/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aslı Tuğçe Sözdinler</a>Küçük davranışların başka alanlara nasıl taştığını fark etmek, yeni yılın en güçlü başlangıcı olabilir.Yılın sonuna doğru Spotify’ın yıl özeti göndermesi artık küçük bir ritüele dönüştü. Bir sene boyunca kimi, ne kadar dinlemişiz; top 5’imize kimler girmiş; neler beklenmedik şekilde yükselmiş. Bu dökümü görmek herkesi heyecanlandırıyor ve kimi zaman da şaşırtıyor. Örneğin, müziği çoğunlukla çocuklarıyla dinleyen bir anne için müzik listesi bir nevi “anne–çocuk anları” özeti haline geliyor. Bir başka yıl sonu özeti de spor salonlarından geliyor. Kaç derse gidilmiş, ağırlık mı yoksa yoga mı daha baskınmış, hangi dönemlerde düzen korunmuş gibi. Yıl boyunca gösterdiğimizi çabanın adeta bir karnesini elimize alıyoruz ve sonuca göre önümüzdeki sene planlarını yapmaya başlıyoruz.Yaş aldıkça yılbaşı eskisi kadar heyecan yaratmıyor belki; takvim değişince hayatın değişmediğini biliyoruz. Ama yine de yıl kapanışı, davranış biliminde “kendine dışarıdan bakma” denilen o nadir anı yaratıyor. Bir özet görmek, ritmimizi geriye dönük anlamamıza, farkında olmadan oluşturduğumuz desenleri fark etmemize ve gelecek seneye dair niyetimizi şekillendirmemize yardımcı oluyor.Tam burada davranış biliminin kavramlarından biri devreye giriyor:&nbsp;davranışsal taşmalar&nbsp;(behavioural spillovers),&nbsp;yani bir davranışın başka davranışlara sessizce taşması. İnsan kendini dışarıdan gördüğünde “ben böyle biriyim ve böyle devam edebilirim” duygusu doğuyor. Bu farkındalık da başka alanlarda değişimi mümkün kılıyor.Küçük bir başarı, başka davranışlara da taşar. Hepimiz içten içte biliyoruz: Bir şeyi başardığımızda o ivme başka alanlara da yayılıyor. Bandura’nın öz-yeterlik çalışmalarında ortaya koyduğu gibi, “yapabildim” hissi kendiliğinden çoğalan bir motivasyon yaratıyor. Yılın ilk haftasında sağlıklı beslendiğimizde gün içinde diğer kararlarımıza daha kolay sadık kalıyoruz. Bu sadece sağlığa değil, sürdürülebilir seçimlere de yansıyor. Araştırmalar, geri dönüşüm gibi küçük bir davranışın bile zaman içinde enerji tasarrufu veya daha bilinçli tüketime geçişi desteklediğini gösteriyor.Davranışlarımız kimliğimizi, kimliğimiz davranışlarımızı şekillendiriyor.Bir davranış görünür hâle geldiğinde yeni bir kimlik anlatısı kuruyor. “Ben buna önem veren biriyim” duygusu farkında olmadan diğer alanlara taşarak yeni alışkanlıkların zeminini hazırlıyor. Market alışverişine kendi çantamızla gitmek bile sürdürülebilirlik kimliğimizi güçlendiriyor; bu da tüketim tercihlerimizi sessizce değiştirebilir.Gezegen için yaptığımız şeyler bize geri dönüyor.Prososyal davranışların, yani başkası veya gezegen için yaptığımız davranışların, öz-disiplini artırdığı biliniyor. Evde atıkları ayırdığımızda hissettiğimiz o “doğru bir şey yapıyorum” duygusu, günün geri kalanında bizi daha düzenli kılabiliyor. Gezegen için yaptığımız küçük bir davranış, kendimiz için yaptığımız davranışları da dönüştürüyor.Negatif zincirleme gerçek, ama kırılabilir.Pozitif olduğu kadar, negatif taşmalar da oluyor. Stresle gelen gereksiz tüketim, kendine kızma, sporun iptali, kötü uyku. Bu zincir herkes için tanıdık. Ama iyi haber şu: Zinciri kırmak için büyük değişikliklere gerek yok. Tek bir bilinçli halka yetiyor. Yoğun bir günde kısa bir yürüyüş bile akışı tersine çevirebiliyor.Yeni yılın gücü belki de burada:&nbsp;Büyük hedefler koymak değil, küçük davranışların başka alanlara nasıl taştığını fark etmek. Yıl özetlerini görmek bu yüzden iyi geliyor; çünkü yıl boyunca düşündüğümüzden daha tutarlı olduğumuzu ve bu tutarlılığın başka davranışlara da yayılabileceğini hatırlatıyor.Hayatımızın her alanında Spotify’ın bize yolladığı gibi hazır özetler gelmiyor elbette. Kaç kitap okuduk, ne kadar gıda israfı yaptık, ne kadar gereksiz tüketimden kaçındık, kaç kez kendimize iyi davrandık bunların raporunu kimse bize göndermiyor.Ama belki de yeni yıl başlamadan önce bunu kendimiz düşünebiliriz. Belki düşündüğümüzden çok daha fazla şey yaptık. Ve belki de bu küçük farkındalık, gelecek yılın en güçlü başlangıç davranışı olur.

yıl öz ile ilgili hikayeler